Rosyjska kultura masowa od 2022 roku
Tezy:
- Kultura masowa odgrywa ważną rolę dla władzy rosyjskiej. Jej znaczenie zwiększyło się po rozpoczęciu inwazji z 2022 roku na Ukrainę.
- Część artystów wyjechała z Rosji po rozpoczęciu wojny, ale jest to mała liczba biorąc pod uwagę całość rosyjskiego świata show-biznesu. Wielu muzyków bądź aktorów rozwinęło swoją karierę dzięki służbie władzy.
- Od 24 lutego 2022 r. możemy mówić o zwiększonej cenzurze. Promowane są treści patriotyczne i wojenne, zgodne z obecną linią polityczną. Dzieje się tak zarówno w filmie, jak i muzyce.
- Wsparcie na kinematografię uległo wyraźnemu zwiększeniu. Największe wsparcie przeznaczane jest na rozwój rosyjskich serwisów streamingowych. Zaniedbany jest nadal sektor przemysłu gier wideo.
Kultura to jeden z elementów soft power państwa, ale także narzędzie wpływania na opinię publiczną w kraju. Wykorzystanie jej we właściwy sposób może przynosić ogromne korzyści dla władzy, co najdobitniej było widoczne w państwach totalitarnych. Jeśli rządzący chcą bowiem w pełni wpływać na sposób myślenia obywateli, należy także przekazywać im odpowiednie treści za pomocą kultury masowej. To do niej mają bowiem dostęp mają wszyscy mieszkańcy. Tak się również dzieje w Rosji pod rządami Putina. Widzimy, iż od 2022 roku postanowiono zwiększyć wsparcie na rozwój tej sfery.
Tatiana Golikowa, wicepremier Rosji jeszcze w 2022 roku stwierdziła, iż wydatki na kulturę w 2025 roku wyniosą blisko 1 mld rubli[1]. Byłby to znaczny wzrost w porównaniu do poprzednich lat, jednakże jak się okazało, nie doszacowała kwoty. Według przyjętej ustawy w 2024 roku budżet na kulturę, uchwalony w październiku 2024 roku przez Dumę Państwową na lata 2025 – 2027 ma wynieść łącznie 3,6 biliona rubli[2]. Dotyczy to głównie zachowania w jak najlepszym stanie dziedzictwa w postaci zabytków, jednakże część środków trafiła również na rozwój produkcji filmowych, seriali czy gier. Poniższa analiza dotyczy tego, jak państwo wspiera rozwój kultury masowej w kraju, a także zawiera opis stosuneku władzy do najbardziej znanych artystów w kraju po 24 lutego 2022 roku.
Rozwój kinematografii w Rosji
Wydatki na produkcję filmów w Rosji znacząco się zwiększają z roku na rok. W 2022 roku z Ministerstwa Kultury przeznaczano na ten cel jedynie 1,5 mld rubli, a z Funduszu Kinematografii była to kwota 4 mld rubli[3]. W listopadzie 2024 roku Duma Państwowa uchwaliła, iż dotacje wyniosą w latach 2025 – 2027 ponad 4,1 mld rubli, a Fundusz na rozwój produkcji audiowizualnych przeznaczy ponad 10,6 mld rubli[4]. Jest to więc wzrost blisko trzykrotny, pokazujący, iż dla władzy rozwój tej sfery również jest bardzo istotny.
Wsparcie z Ministerstwa Kultury co roku otrzymuje około 250 filmów i seriali. Dotacja może wynieść maksymalnie 100 mln rubli i pokrywać 70% kosztów całej produkcji[5]. W przypadku Funduszu Kinematografii można się spotkać z różnymi opiniami. Wspiera on przede wszystkim największych producentów filmowych i według przewidywań z 2024 jego budżet miał ulegać on zmniejszeniu, jednak ostatecznie otrzymają oni jeszcze więcej pieniędzy niż w poprzednich latach. Została jednak ograniczona liczba podmiotów, którym zostało przyznane dofinansowanie.
W Rosji istnieje także specjalny program rządowy, który ma na celu pomoc w rozwoju rosyjskich serwisów streamingowych. Do Instytutu Rozwoju Internetu idzie zdecydowanie największe wsparcie – w latach 2022 – 2024 roczna kwota dotacji wyniosła pomiędzy 18 a 20 mld rubli. W latach 2025 – 2027 wzrost dofinansowania jest znaczący i wyniesie pomiędzy 25 a 26 mld rubli[6]. Do najpopularniejszych serwisów streamingowych w Rosji możemy zaliczyć obecnie między innymi IVI, Kinopoisk, Okko, Wink, Premier, Start czy Amadiateka. Na nich znajduje się dość spora liczba filmów i seriali, jednakże od 2022 roku praktycznie nie ujrzymy tam produkcji zachodnich. Abonament zazwyczaj kosztuje od 200 do 800 rubli miesięcznie (w zależności od pakietu). Według danych z 2022 roku ich przychód wyniósł 60 miliardów rubli, co oznacza wzrost o 17% w porównaniu z 2021 rokiem. Wpływ na to miało oczywiście wycofanie się popularnych, zagranicznych serwisów streamingowych z Rosji[7]. Warto dodać, że dochody z tej branży zwiększają się z roku na rok.
Możemy stwierdzić, że w Rosji największy nacisk kładzie się na rozwój kina internetowego. W kraju rządzonym przez Putina mają bowiem ambicje, aby najbardziej znane serwisy z filmami i serialami były również obecne na rynku zagranicznym, co pomogłoby promocji kultury, języka i ogólnie Rosji, w innych państwach. Oceniając ich wygląd, funkcjonalność czy koszt, należy stwierdzić, iż w wielu przypadkach niewiele ustępują one pod tym względem takim platformom jak Netflix, Disney czy Max. Mają jednak o wiele uboższą bazę filmów, a biorąc pod uwagę obecną sytuację polityczną Rosji, nie będą mogły pozwolić sobie na zakup filmów z Hollywood.
Po rozpoczęciu wojny w Rosji pojawiła się również Fundacja Wspierania Kina Wojskowo-Patriotycznego Voenkino, która otrzymuje wsparcie od Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej. W 2024 roku wsparto 30 projektów, a kwota dotacji tych przedsięwzięć nie została ujawniona. Warto dodać, iż Rosjanie mogą sami przeznaczać darowizny na funkcjonowanie tejże fundacji[8]. Zainteresowanie wśród producentów i reżyserów jest także spore – łącznie otrzymano 495 zgłoszeń do otrzymania funduszy na realizację filmu[9].
Przy rozwoju serwisów streamingowych w Rosji warto mieć na uwadze jeden fakt. Mieszkaniec tego kraju, chcąc obejrzeć przykładowo amerykański film nie napotka większego problemu. Bardzo łatwo jest bowiem w internecie znaleźć piracką wersję największych hitów kinowych, również tych z ostatnich lat. Mieszkańcy Rosji często mogą znaleźć filmy czy seriale również w kanałach na Telegramie. Nie możemy więc mówić o pełnym odcięciu Rosjan od kultury zachodniej, a jedynie wskazać na większe utrudnienia w dostępie do treści wideo w niektórych przypadkach[10]. Nadal produkcje amerykańskie czy europejskie są bardzo popularne w tym kraju, a nawet część z nich można obejrzeć również w kinach[11].
Najbardziej popularnym serialem ostatnich trzech lat w Rosji jest niewątpliwie „Słowo Pacana. Krew na asfalcie” (ros. Слово пацана. Кровь на асфальте). Opowiada on historię tworzących się wśród młodych mieszkańców Kazania osiedlowych grup, które zajmują się kradzieżami oraz bójkami z innymi gangami. Charakterystyczną cechą serialu jest wszechobecna brutalność. Warto zauważyć, że wykonanie serialu jest na bardzo wysokim poziomie, nie odbiega znacząco od najbardziej znanych produkcji amerykańskich. O jego fenomenie może świadczyć fakt, że stał się on popularny również w innych krajach (został również przetłumaczony na język polski).
Wśród filmów warto zwrócić uwagę na ekranizację klasycznej powieści Michaiła Bułhakowa „Mistrz i Małgorzata” (ros. Мастер и Маргарита). Na jego produkcję przeznaczono środki z Ministerstwa Kultury i Funduszu Kinematografii, a budżet wyniósł ponad 1,2 mld rubli. Tak hojnie wsparty został również film Muzycy z Bremy (ros. Бременские музыканты). Hitami w Rosji w ostatnich dwóch latach stały się także produkcje przeznaczone dla najmłodszych widzów (to między innymi Czeburaszka – ros. Чебурашка) bądź filmy komediowe (przykładowo Bogaty Synalek 2 – ros. Холоп 2). Według danych najbardziej popularne filmy rosyjskie mogą liczyć na budżet ok. 20 razy mniejszy od największych hitów Hollywood[12].
Dlaczego tak dużo przeznacza się na rozwój platform streamingowych? Otóż coraz mniej osób uczęszcza do kin w Rosji. W 2019 roku sprzedano aż 220 mln biletów, w 2023 roku natomiast jedynie 126 mln[13]. Oczywiście spadek liczby widzów w kinach jest światowym trendem, jednak w Rosji zmniejszone zainteresowanie spowodowane jest również redukcją lub w ogóle brakiem zagranicznych produkcji, które można obejrzeć na dużym ekranie. Teraz bowiem w kinach można obejrzeć praktycznie same krajowe filmy[14]. Warto dodać, że od wielu lat w Rosji osoby do 22 roku życia otrzymują od państwa 5 tysięcy rubli, które mogą przeznaczyć na wydatki związane z odwiedzaniem kin, muzeów czy galerii sztuki. Ma to na celu głównie promocję rosyjskiej kultury wśród młodzieży. Jak widać po statystykach, nie wpływa na zwiększenie liczby osób na salach kinowych.
Warto zauważyć, iż trwa stale debata nad przyszłością produkcji filmów w Rosji. Możemy wyczytać, iż obecnie rynek się rozwija, ale jest przerost osób chcących pracować w tej branży. Filmy potrafiły osiągać zdecydowanie większe dochody w latach 2023-2024 niż w roku 2022, co oznacza, iż powoli sytuacja poprawia się w porównaniu pierwszymi miesiącami od wybuchu wojny. Zwiększone wsparcie od państwa pozwala artystom na dalszy rozwój, jednak na ograniczonych warunkach. Część przyznaje, iż w porównaniu do poprzednich lat zwiększył się poziom cenzury, a na dofinansowanie mogą liczyć głównie produkcje zawierające treści patriotyczne, promujące rosyjską kulturę bądź bajki dla dzieci[15]. Coraz mniej osób uczęszcza do kin, natomiast wiele osób zaczęło korzystać z platform streamingowych.
Muzyka a wsparcie od państwa
Również w Rosji istnieją platformy streamingowe z muzyką, która podobna jest do Spotify czy Apple Music. Są to Yandex Music, VK Music, Zvuk i MTS Music. Pierwsza z wymienionych od kilku lat wypłaca honoraria rosyjskim artystom, jednak kwoty są o wiele niższe niż u zachodnich gigantów. Podobnie jak w przypadku filmów czy seriali, wiele osób słucha swoich ulubionych utworów na „pirackich” stronach[16]. Według najnowszych danych rynek muzyczny w Rosji i tak zwiększył w dużym stopniu przychody, gdyż wpłaty użytkowników w 2023 roku wyniosły ponad 25 mld rubli. Tendencja jest wzrostowa, a rosyjscy eksperci przypominają, że ich kraj jest jednym z niewielu posiadającym wiele serwisów streamingowych z muzyką, które ponadto z roku na rok zwiększają swoje przychody[17].
Warto jednak dodać, że w grudniu 2024 roku deputowany do Dumy Państwowej Andriej Ługowoj zaproponował ograniczenia w dostępie do muzyki zagranicznej na rosyjskich platformach streamingowych. Podkreślał on, iż muzyka ma wpływ szczególnie na młodych obywateli i może przekazywać propagandowe treści. Warto dodać, że od 4 października 2024 roku platformy są zmuszone do specjalnego oznaczania wykonawców uznanych przez władzę jako tzw. „agenci zagraniczni”. Dzięki temu użytkownicy mają podjąć świadomą decyzję przy doborze ulubionych artystów[18]. Możemy więc mówić, że tak jak w przypadku filmów, w muzyce istnieje pewna cenzura, którą niektórzy politycy jeszcze bardziej chcieliby zwiększyć.
Muzycy w Rosji otrzymują również wsparcie bezpośrednio od władzy. Artystą, który od momentu wybuchu wojny najbardziej rozwinął swoją karierę jest niewątpliwie Szaman (tak naprawdę nazywa się Jewgienij Dronow). Rosyjski muzyk rockowy stał się jedną z najbardziej promowanych gwiazd przez tamtejszą władzę, występując m.in. na wiecach prowojennych i wydarzeniach państwowych, takich jak Dzień Zwycięstwa[19]. Jego utwory mają często charakter patriotyczny, mocarstwowy oraz imperialistyczny, a słowa piosenek zawierają pochwały również dla działań wojennych. Według danych z kanału na Telegramie telewizji RTVI Szaman w 2024 roku otrzymał od władzy co najmniej 50 mln rubli, gdzie inni najbardziej hojnie wspierani przez rządzących artyści mogli liczyć na maksymalne kwoty w przedziale 5 – 20 mln rubli[20]. To pokazuje, że w Rosji wybrani muzycy otrzymują bezpośrednie wsparcie Kremla za powielanie państwowego przekazu.
Przemysł gier komputerowych
Twórcy gier wideo mogą liczyć na wsparcie od państwa również z Instytutu Rozwoju Internetu. W ostatnich latach otrzymali oni łącznie 1,5 mld rubli, co w porównaniu do wsparcia dla platform streamingowych nie jest zbyt wysoką kwotą. Największe dofinansowanie zostało przeznaczone na stworzenie gry „Kłopoty” (ros. Смута), która miała premierę w kwietniu ubiegłego roku. Została ona w ciągu 6 miesięcy pobrana ponad milion razy, jednak gracze wskazywali na wiele niedociągnięć przy jej wykonaniu. Twórcy otrzymali od państwa na jej realizację około 500 mln rubli. Inna popularna, wspierana przez pieniądze publiczne produkcja to „Linia Frontu” (ros. Передний край)[21].
Według wielu zapowiedzi na ten sektor w najbliższych latach również mają być zwiększane środki. Pamiętajmy, iż w Rosji jest bowiem spora liczba gracze, a wielu z nich zostało odciętych od międzynarodowych serwerów. Władza rosyjska będzie starała wypełnić tą lukę, promując jednakże gry z treściami patriotycznymi. W 2023 roku gracze wydali ponad 161 miliardów rubli, co pokazuje spory popyt na takie produkty[22]. Możemy przewidywać, iż powstaną produkcję wojenne, być może osadzone również we współczesnych realiach politycznych.
Status rosyjskich celebrytów po 24 lutego 2022 roku
Warto również przeanalizować status rosyjskich celebrytów w ostatnich 3 latach. Na początku przytoczę skandal z końca 2023 roku z udziałem wielu gwiazd rosyjskiej telewizji, kina czy muzyki. Obrazuje on bowiem bardzo dobrze obecny stosunek władzy do osób, które mają status gwiazd w Rosji. Wiele z nich po skandalu w klubie Mutabor nie mogło liczyć na taryfę ulgową między innymi ze względu na cel, jaki miał na celu osiągnąć rosyjski rząd. Chodzi oczywiście o przekaz kierowany do przeciętnego obywatela w kraju.
Impreza została zorganizowana w Moskwie w grudniu 2023 roku przez znaną prezenterkę telewizyjną i osobowość medialną Anastazję Iwlejewą. O wydarzeniu stało się głośno głównie ze względu na fakt, iż większość uczestniczyła w tym wydarzeniu prawie nago. Na imprezie pojawiło się wielu znanych celebrytów – wśród nich byli między innymi aktor i piosenkarz Filip Kirkorow, piosenkarka Anna Asti, zwycięzca Eurowizji z 2008 roku Dima Biłan czy prezenterka telewizyjna i córka byłego mera Petersburga Anatolija Sobczaka, Ksenia Sobczak. Największe kontrowersje wzbudził ubiór rapera Wacio, którego jedynym odzieniem była noszona na miejscu intymnym skarpeta. W ciągu kilku tygodni otrzymał on wezwanie na komisję wojskową, a wcześniej przesiedział kilka dni w areszcie. Reszta uczestników tej imprezy została surowo ukarana. Organizatorka imprezy, Iwlejewa, zapłaciła grzywnę w wysokości 100 tysięcy rubli, ponadto utraciła praktycznie wszystkie kontrakty reklamowe[23]. Innych spotkały podobne konsekwencję, a w przypadku Kirkorowa zabroniono emisji filmu z jego udziałem.
Reakcja władzy na ten incydent pokazuje, iż obecnie nie ma przyzwolenia na kontrowersyjne wydarzenia i skandale, a każda taka sytuacja będzie surowo ukarana. W tamtym momencie rządzący chcieli również pokazać swoją sprawczość, reagując błyskawicznie na kontrowersyjną imprezę. Możemy mówić, iż w tym przypadku starano się również stosować usunięcie wielu celebrytów z przestrzeni publicznej, pokazując, iż nawet mając status gwiazdy w przestrzeni publicznej trzeba liczyć się z konsekwencjami swoich działań. Wielu uczestników tej imprezy próbowało ocieplić swój wizerunek w późniejszym czasie, jednakże nie odzyskali oni swojej pozycji na rynku medialnym.
Rządzący w ten sposób również pokazali, że rozumieją, iż gwiazdy kina czy muzyki są wzorem, punktem odniesienia dla wielu osób. Pozostawienie takiej sytuacji bez reakcji byłoby zaprzeczeniem własnym, wcześniejszym działaniom. Dekret Władimira Putina z 2022 roku mówi o tym, że państwo ma podejmować działania na rzecz zachowania i umocnienia tradycyjnych rosyjskich wartości duchowych i moralnych[24]. Musi więc także jednoznacznie pokazać, iż idole (również młodzieży) nie mogą zachowywać się w sposób gorszący, szczególnie w momencie trwającej wojny. W tym sensie Kreml próbuje walczyć o wpływ na kształtowanie się światopoglądu młodych pokoleń (co jest dla Kremla mimo wszystko trudne w epoce cyfryzacji, Internetu i mediów społecznościowych). To jest jedna z możliwości zachowania putinizmu również po ustąpieniu/śmierci W. Putina.
Władza jednak działa wybiórczo – obecnie najpopularniejszy rosyjski aktor Nikita Kołogriwij w marcu 2024 roku pod wpływem alkoholu dźgnął nożem dwóch pracowników baru, a dodatkowo molestował kelnerkę. Nie spotkały go poważniejsze konsekwencję (tylko 7-dniowy areszt), a jego kariera się rozwija równie szybko po tym incydencie. Należy zauważyć, że wpływ na to może mieć jego jednoznaczne poparcie dla wojny. Tacy celebryci bowiem traktowani są obecnie przez władze na specjalnych warunkach, jeśli oczywiście jest to dla nich korzystne.
Warto dodać, że część zagranicznych gwiazd w ciągu ostatnich 3 lat często pojawiała się u boku prezydenta Rosji. Są to między innymi Steven Seagal czy Emir Kusturica. Publicznie wyrażają oni podziw dla tamtejszej władzy, często odwiedzając również Moskwę czy Petersburg. Serbski reżyser ponadto planuje w Rosji kręcić sceny do swoich najnowszych filmów. Wykorzystanie zagranicznych artystów na rzecz propagandy nie jest jednak masowym zjawiskiem.
Czy nastąpiła masowa emigracja wśród artystów?
Część osób, która sprzeciwiała się polityce Putina jeszcze przed rozpoczęciem pełnoskalowej inwazji na Ukrainę opuściła ojczyznę. Jednym z nich jest bardzo popularny raper Morghenshtern (właściwie Aliszer Morgenshtern, ur. w 1998 roku), który nagrywał krytyczne wobec wojny piosenki. Zaocznie na 8 lat więzienia został natomiast skazany pisarz Dmitrij Głuchowski, autor znanej powieści „Metro 2033”, który również od wielu lat nie przebywał w ojczyźnie i wyrażał wsparcie dla zaatakowanych Ukraińców. Po 24 lutego 2022 r. Rosję opuścili między innymi piosenkarka Ałła Pugaczowa i jej mąż, aktor oraz prezenter telewizyjny Maksim Gałkin, członkowie zespołu Little Big, raper Oxxxymiron, aktorzy Artur Smoljaninow oraz Dmitrij Nazarow czy krytyk filmowy Anton Dolin. To tylko część z osób, którzy głównie ze względu na krytykę prezydenta Putina bądź działań wojennych wyjechali z Rosji. Postąpili tak głównie ze względu na możliwe represje ze strony władzy, a wielu z nich otrzymała (lub posiadała już wcześniej) obywatelstwa innego państwa.
Trzeba jednak stwierdzić, iż większość rosyjskich artystów pozostała w kraju i zaakceptowała obecną sytuację polityczną, często czerpiąc z tego korzyści. Najbardziej znany przykład to wspomniany we wcześniejszej części analizy piosenkarz Szaman, który stał się absolutną gwiazdą ze względu na jednoznaczne poparcie wojny. Ci, którzy zaakceptowali takie warunki zdają sobie bowiem sprawę z konsekwencji potencjalnego konfliktu z władzami. Część bowiem artystów w Rosji ze względu na krytykę działań na froncie została skazana, a ci przebywający poza krajem otrzymali wyroki zaoczne (tak jak wspomniany pisarz Głuchowski). Przed opuszczeniem Rosji aktor Dmitrij Nazarow został natomiast wyrzucony ze wszystkich teatrów, w których pracował, a majątek rapera Oxxymirona został zajęty na poczet skarbu państwa. Warto dodać, że mimo krytyki działań wojennych większe, negatywne konsekwencję nie spotkały jednego z najbogatszych rosyjskich aktorów – Dmitrija Nagijewa. Wpływ na to jednak ma jego długoletnia znajomość z Władimirem Putinem, która sięga początku lat 90. XX wieku.
Podsumowanie
Prezydent Rosji Władimir Putin podczas Międzynarodowego Forum Kultury w Petersburgu w listopadzie 2023 roku stwierdził, iż państwo zwiększyło wydatki na rozwój kultury w kraju ponad dziesięciokrotnie[25]. Podczas tego samego wydarzenia dodał, że Federacja Rosyjska będzie zwiększać przyznawane środki w tym aspekcie, jednak mówił tu głównie o promocji osiągnięć rosyjskich twórców kultury, których dorobek znany jest na całym świecie od pokoleń. O kulturze masowej, co widać po statystykach, władza jednakże nie zapomniała.
Zwiększyło się znacząco wsparcie na kinematografię, a władza wspiera przede wszystkim rozwój serwisów streamingowych. Powstał również specjalny fundusz na promocję filmów wojennych, co jednak ważne, nie podano do publicznej wiadomości kwoty dotacji na ten cel. Wsparcie otrzymali także twórcy gier komputerowych, z których część zawiera treści patriotyczne. Zdecydowanie mniej osób odwiedza kina, jednakże wpływ na taki stan rzeczy mają również inne czynniki (pandemia, więcej treści w internecie, inny styl życia młodych mieszkańców itp.).
Analizując obecną sytuację należy stwierdzić, że kultura masowa może służyć władzy rosyjskiej w dwóch celach. Po pierwsze, jest to sprawdzony i skuteczny kanał przekazywania treści propagandowych. Jest to szczególnie ważne w kontekście wpływu na młodsze pokolenia Rosjan. Wreszcie, taka sytuacja to dla Kremla możliwość przekupienia i związania ze swoją polityką części rosyjskiego świata artystycznego i show-biznesu. Ponadto, jeśli obywatele mają zapewnioną interesującą rozrywkę, to w opinii kremlowskich decydentów, mniej uwagi będą zwracać na politykę. Dlatego w najbliższych latach władze Rosji przewidują zwiększanie wsparcia na kulturę masową. W mojej ocenie nastąpi także próba wzmocnienia promocji kultury rosyjskiej w innych krajach. Będzie to głównie Afryka, obszar poradziecki oraz niektóre regiony Azji. Należy bowiem pamiętać, że władze Rosji zdają sobie sprawę z tego, że np. trudniej jest im działać w niektórych państwach sąsiednich, np. w Estonii czy na Łotwie, ale właśnie za pomocą kultury mogą przemycać część swojej narracji. To samo tyczy się też państw takich jak np. Armenia, gdzie z jednej strony nastroje społeczne są coraz bardziej antyrosyjskie (w sensie krytyki działań władz i państwa rosyjskiego), ale z drugiej, istnieje wciąż duża przestrzeń do promocji kultury rosyjskiej.
Sytuacja wśród artystów rosyjskich jest dosyć zróżnicowana. Ci, którzy oficjalnie popierali wojnę bądź prezydenta Putina są w ostatnich latach wynagradzani przez władzę. Inni, którzy sprzeciwiali się rządzącym musieli w ostatnich 3 latach opuścić swoją ojczyznę. W niektórych przypadkach możemy się spotkać również z przejawami tzw. cancel culture, gdyż władza chce wymazać z pamięci obywateli niepokornych aktorów, muzyków czy pisarzy. Rządzący także pokazali, że nie przyzwolą celebrytom na wszystko, co pokazuje reakcja na imprezę w klubie Mutabor.
Pamiętajmy także, że kultura masowa to także niektóre firmy o ogólnoświatowym zasięgu. Wiele zagranicznych koncernów po 24 lutego 2022 roku wycofało się z Rosji, co widoczne jest również w tamtejszych kinematografii czy muzyce. Jeszcze kilka lat temu w filmach mogliśmy ujrzeć w filmach logo McDonald’s czy Facebooka[26]. Obecnie serwisy Meta są niedostępne w Rosji[27]. Jeśli chodzi o muzykę, planowane jest ograniczanie zagranicznych artystów na tamtejszych platformach streamingowych, a także zmniejszanie dostępności do YouTube. Na miejsce w większości amerykańskich firm będą wchodziły rosyjskie odpowiedniki, co ma miejsce już od kilku lat[28].
Źródła:
[1]Consolidated budget to spend 1 trln rubles on culture by 2025 – Russian Deputy PM Golikova,
https://interfax.com/newsroom/top-stories/85604/ (dostęp: 27.01.2025 r.)
[2] И. Кувшинов, Господдержка кинопроизводства будет увеличена в 2025 году, https://www.kinometro.ru/news/show/name/gosfinansirovaniekino_budget_21112024 (dostęp: 2.02.2025 r.)
[3] Сумма прямой господдержки российского кино вырастет в два раза, https://www.kino-teatr.ru/kino/news/y2021/12-17/26870/?ysclid=m6nm7n5eq7604510296 (dostęp: 2.02.2025 r.)
[4] И. Кувшинов, Господдержка кинопроизводства будет увеличена в 2025 году, https://www.kinometro.ru/news/show/name/gosfinansirovaniekino_budget_21112024 (dostęp: 2.02.2025 r.)
[5] Pełne wsparcie finansowe mogą otrzymać produkcje niezależnych, początkujących twórców (jednakże na zdecydowanie niższą kwotę).
[6] Fundusze z niego trafiają również między innymi na rozwój niektórych aplikacji czy gier wideo.
[7] Лучшие онлайн-кинотеатры: топ-10 российских сервисов, https://dzen.ru/a/ZcKmJThEhjZUWACH?ysclid=m6o6px3ewx282333593 (dostęp: 1.02.2025 r.).
[8] Миллиарды, новый сезон: мы посчитали, сколько государство вложит в кино в 2024 году, https://www.kinopoisk.ru/media/news/4009077/?ysclid=m6mp16f3yq952984048 (dostęp: 1.02.2025 r.)
[9] Tamże.
[10] Tu warto wskazać na utrudnianie dostępu do serwisu YouTube, na którym za darmo dostępnych jest wiele filmów (zarówno rosyjskich, jak i zagranicznych).
[11] W kinach pokazywane są filmy, które nie zawierają tzw. „propagandy LGBT+” oraz nie prezentują treści, które w ocenie władzy mogłyby źle wpłynąć na obywateli Rosji. Więcej o tym w poniższym artykule – Минкультуры не будет разрешать прокат фильмов с пропагандой ЛГБТ, https://www.interfax.ru/russia/876029 (dostęp: 4.02.2025 r.)
[12]«Чебурашка» или 36 московских квартир: сколько стоит российское кино., https://www.rbc.ru/life/news/661f94079a79475e39ecd24e?ysclid=m6mp0ltrd0576926734 (dostęp: 27.01.2025 r.).
[13] Według danych na 22.12.2024 r. w Rosji w 2024 roku sprzedano niewiele ponad 123 mln biletów do kin, jednakże ze względu na zwiększone ceny biletów zyski są wyższe niż w 2019 roku.
[14] W 2024 roku 65% zysków kin z filmów pochodziło z dochodów z emisji rosyjskich filmów – to rekordowy wynik.
[15] Nie używają oni wprost słowa „cenzura”, ale mówią o sporych ograniczeniach w wolności artystycznej w porównaniu do poprzednich lat. Wypowiedzi pochodzą z kilku artykułów w serwisie Kinopoisk.
[16] И. Корякин, «Яндекс Музыка» подключает матпомощь, https://www.kommersant.ru/doc/6381338?ysclid=m6nspetfip780650549
[17]https://www.rbc.ru/technology_and_media/04/05/2024/6633abae9a7947e835c81d1b?ysclid=m6nspd6g9m199565074 (dostęp: 1.02.2025 r.)
[18] В Госдуме предложили ограничить россиянам доступ к иностранной музыке, https://www.moscowtimes.ru/2024/12/17/vgosdume-predlozhili-ogranichit-rossiyanam-dostup-kinostrannoi-muzike-a150710 (dostęp: 1.02.2025 r.).
[19] SHAMAN – Журавли; Встанем (9 мая 2024г), https://www.youtube.com/watch?v=UgIKUdCzbCA (dostęp: 26.01.2025 r.).
[20] Oficjalny kanał na Telegramie telewizji RTVI, https://t.me/rtvimain/106658 (dostęp: 27.01.2025 r.).
[21]12 российских игр, которые финансирует государство. Как они выглядят и кто разработчики?, https://dzen.ru/a/ZHoVtRMDahQmhH4-?ysclid=m6o5aor0sb963455476 (dostęp: 2.02.2025 r.)
[22] Затраты геймеров в России на компьютерные игры в 2023 году выросли, https://www.vedomosti.ru/technology/articles/2024/01/19/1015737-zatrati-geimerov-v-rossii-na-kompyuternie-igri-virosli (dostęp: 2.02.2025 r.)
[23] Суд закрыл клуб «Мутабор» после скандальной «голой» вечеринки, https://www.moscowtimes.ru/2024/01/10/sud-zakril-klub-mutabor-posle-skandalnoi-goloi-vecherinki-a117997 (dostęp: 29.01.2025 r.)
[24] Указ Президента Российской Федерации от 09.11.2022 г. № 809, http://www.kremlin.ru/acts/bank/48502 (dostęp: 5.05.2025 r.)
[25] Russia boosts culture expenses by twenty times over decade — Putin, https://tass.com/society/1707963 (dostęp: 26.01.2025 r.)
[26] Przykładowo wiele zagranicznych koncernów pojawiło się w bardzo popularnym noworocznym filmie Choinki (ros. Ёлки).
[27] Wejść można jedynie za pomocą VPN, z czego korzysta sporo osób w przypadku Instagrama.
[28] Zamiast McDonald’s mamy Wkusno i Toczka (ros. Вкусно – и точка), a od wielu lat zamiast Facebooka Rosjanie korzystają z VKontakte.
