,,WIELKA WOJNA OJCZYŹNIANA” W ROSYJSKIEJ KULTURZE W 2025 ROKU
- Dzień Zwycięstwa, obchodzony co roku 9 maja jest dla 98 % Rosjan najważniejszym świętem państwowym – wynika z badania VCIOM. Az 72 % z nich dodatkowo uważa, że pamięć o „Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej” powinna być tak samo podtrzymywana jak do tej pory.
- W tym roku muzea w całej Rosji przygotowały wiele wystaw poświęconych „Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej”. Najwięcej z nich było w takich miastach jak Moskwa, Petersburg czy Wołgograd.
- Jak co roku odbyło się wiele koncertów i przedstawień teatralnych, związanych z tematyką „Wielkiej Wojny Ojczyźnianej”. Warto dodać, że bogata była również oferta różnych telewizji, w których można było oglądać najbardziej popularne filmy o wydarzeniach sprzed 80 lat. Były to zazwyczaj produkcje powstałe jeszcze w okresie Związku Radzieckiego
- Kultywowanie pamięci o Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej pomaga władzy w zarządzaniu nastrojami społecznymi w obecnych czasach. Starają się oni porównywać wydarzenia sprzed 80 lat do trwającego konfliktu na Ukrainie. W ten sposób chcą motywować ludzi do dalszego wspierania działań wojennych
Druga wojna światowa zazwyczaj w Rosji określana jest „Wielką Wojną Ojczyźnianą” (WOW)[1]. Termin ten pojawił się już w 1941 roku i jest do dzisiaj powszechnie używany. Dla większości Rosjan bowiem wojna rozpoczęła się wypowiedzeniem wojny Związkowi Radzieckiemu przez Niemców (III Rzeszę) w czerwcu 1941 roku. W artykule na stronie „Russia in global affairs” Wielka Wojna Ojczyźniana została nazwana „jedynym mitem założycielskim współczesnej Rosji”[2]. Według autorów tego tekstu jest to najważniejsze wydarzenie dla Rosjan, które władza stara się wykorzystywać do podtrzymania ducha patriotyzmu w kraju. W jednej ze swoich wypowiedzi Władimir Putin stwierdził bowiem, że Wielka Wojna Ojczyźniana „na zawsze pozostanie w pamięci narodu rosyjskiego”[3].
Warto dodać, że porównanie walki z Niemcami podczas II wojny światowej do obecnie trwającej wojny na Ukrainie często pojawia się debacie publicznej. Prezydent Rosji 2025 rok (który jest zarazem 80 rocznicą pokonania nazistów) ogłosił „Rokiem Obrony Ojczyzny”. Przygotowania do obchodów obu wydarzeń trwały już od wielu miesięcy i były jednym z priorytetów dla władzy na Kremlu. Należy zauważyć, że na samą organizację Parady Zwycięstwa w tym roku wydano blisko 300 milionów rubli[4].
Pamięć o Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej podtrzymywana jest na różne sposoby. Dla mieszkańców Rosji do dziś jest ona bardzo istotnym wydarzeniem, co pokazują przeprowadzone w ostatnich latach badania.
Czym dla Rosjan jest obecnie Wielka Wojna Ojczyźniana?
Zdecydowana większość Rosjan (98%) uważa, że ważne jest podtrzymywanie pamięci o „Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej” z lat 1941-1945. Z tego 72% jest przekonanych, że Dzień Zwycięstwa powinien być obchodzony na taką samą skalę jak dotychczas, a nawet jeszcze bardziej – wynika z badania przeprowadzonego przez rosyjskie Centrum Badania Opinii Publicznej (VCIOM)[5].
Według większości respondentów aby upamiętnić Wielką Wojnę Ojczyźnianą, trzeba przede wszystkim rozmawiać z młodszymi pokoleniami. Badanie wykazało bowiem, że dla osób urodzonych do końca lat 60. XX wieku II wojna światowa jest bardzo osobistym wydarzeniem, natomiast dla ludzi urodzonych już w latach 70. XX wieku i później jest to temat bardziej odległy. Nadal jednak tzw. millenialsi i pokolenie Z postrzegają wydarzenia sprzed 80 lat za istotną część tożsamości i jedności narodowej[6].
Wyniki badania jednoznacznie pokazują, jak ważnym dla ludności Rosji (niezależnie od wieku) wydarzeniem była Wielka Wojna Ojczyźniana. Mimo tego, iż żyje już mało naocznych świadków II wojny światowej, to pamięć o pokonaniu hitlerowskich Niemiec jest wciąż żywa. Poprzez coroczne, huczne obchody Dnia Zwycięstwa 9 maja w Moskwie mówi się o tym również w innych częściach świata, a na Placu Czerwonym zbierają się przywódcy z wielu państw na świecie.
W badaniu wyszła również bardzo ciekawa rzecz. Respondenci uważają, że media powinny przekazywać jak najwięcej treści oraz informować o wydarzeniach z okresu WOW. Odniesienia do niej powinny pojawiać się w kulturze popularnej. Muzea i miejsca pamięci powinny prezentować natomiast wystawy poświęcone w dużej temu wydarzeniu, aby uczcić tych, którzy walczyli w wojnie.
To oznacza, że wielu Rosjan zdaje sobie sprawę, iż pamięć o wydarzeniach sprzed 80 lat może być w dużej mierze podtrzymywana przy użyciu kultury (zarówno wysokiej, jak i popularnej). W mojej ocenie przekazywanie patriotycznych wartości i rosyjskiej wersji historii z użyciem kultury jest skutecznym zabiegiem. Szczególnie dzieje się tak wśród młodszych pokoleń, które poza świadectwami dziadków nie mają osobistych przeżyć związanych z tym wydarzeniem. W artykule postaram się przedstawić działania w sferze kultury, które mają miejsce z okazji 80 rocznicy zakończenia II wojny światowej.
Ministerstwo Kultury zaangażowane w obchody rocznicy
W tym roku Minister kultury Federacji Rosyjskiej Olga Lubimowa w sposób aktywny brała udział w wielu wydarzeniach poświęconych Dniu Zwycięstwa i Roku Obrony Ojczyzny. Lubimowa otworzyła wiele wystaw związanych zWOW, co ogłaszała między innymi na kanałach w serwisach społecznościowych Telegram czy VKontakte[7]. Składała także wielokrotnie kwiaty pod pomnikami w różnych częściach kraju. W dniu 9 maja br. stwierdziła natomiast, że to kultura pomaga w podtrzymywaniu pamięci o wydarzeniach z okresu II wojny światowej. W nagraniu na swoim kanle w mediach społecznościowych powiedziała ona:
„Pamięć o Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej jest pieczołowicie zachowywana w kulturze: w kinie i literaturze, w teatrze i muzyce, w projektach wystawienniczych. Poprzez sztukę przekazujemy siłę ducha, miłość do Ojczyzny i szacunek dla czynów naszych dziadków i pradziadków. I dziś po raz kolejny uświadamiamy sobie rolę pamięci o tych wydarzeniach dla jedności narodu. Każda nowa sztuka, książka czy film opowiadający o wojnie stanowi kontynuację tego, co rozpoczęło się 80 lat temu i trwa do dziś” –[8].
Należy zauważyć, że szczególnie w muzeach pojawiło się wiele wystaw związanych z tą rocznicą. Lubimowa w jednym z wywiadów dla Izwiestiji stwierdziła, że „każda instytucja kulturalna będzie miała swój własny, unikalny program na 80 rocznicę zwycięstwa”. Na ten rok zaplanowano ponad 190 wydarzeń, które wspiera ministerstwo kultury. Dodatkowo jednostki kultury otrzymały dofinansowanie na przygotowanie aż 270 nowych wystaw związanych z wydarzeniami z II wojny światowej, Jak stwierdziła Lubimowa, obchody „obejmą muzea w całym kraju: od Kaliningradu po Władywostok”[9].
Wielka wojna ojczyźniana obecna w muzeach
W tym roku prawie sześćdziesiąt moskiewskich muzeów przygotowało programy z okazji 80. rocznicy zakończenia II wojny światowej. Najważniejszym wydarzeniem było otwarcie po koniec kwietnia nowej wystawy „Droga do Zwycięstwa” w Muzeum Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, znajdującym się w Parku Zwycięstwa w Moskwie. Na niej znalazło się około 500 dokumentów archiwalnych (fotografie, kroniki filmowe, nagrania audio) oraz 300 eksponatów muzealnych, które prezentują rosyjską wersję historycznych wydarzeń. Część z nich do tej pory nie była nigdzie prezentowana.
Park Zwycięstwa w Moskwie przez cały rok organizuje są specjalne wydarzenia z okazji 80 rocznicy zakończenia II wojny światowej. Na 135 hektarach obiektu, który został otworzony 9 maja 1995 roku znajduje się ponad 400 różnego rodzaju sprzętu wojskowego oraz wspomniane w poprzednim akapicie muzeum. W tym roku po obiekcie w praktycznie każdy weekend organizowane są również spacery z przewodnikiem oraz różne zajęcia tematyczne, w tym lekcje tańca i śpiewu (oczywiście w duchu patriotyzmu). Na terenie parku odbyła się również pierwsza edycja festiwalu „Rosyjskie Pole”, podczas którego można było zobaczyć między innymi rekonstrukcje historyczne.
Muzeum na Kremlu przygotowało specjalną wystawę „1941-1945. Moskwa. Kreml. Uratowane skarby”, gdzie do końca sierpnia można oglądać pamiątki z okresu II wojny światowej. Wśród nich są głównie ordery, ale także mundury generalskie czy plakaty. Wśród polecanych placówek z nowymi wystawami w stolicy Rosji wymieniono między innymi Państwowe Muzeum Historyczne, Galerię Trietakowską, Galerię Ilji Glazunowa czy Muzeum Darwina. Należy więc zauważyć, że to Moskwa stała się centrum głównych obchodów tego wydarzenia[10].
Muzeum Czołgów w Kubince również przygotowało się na 80. Rocznicę zakończenia II wojny światowej. Zwiedzającym zaprezentowano zupełnie nowe eksponaty – wśród nich są pojazdy, działa armatnie oraz inna broń, którą walczono tuż po ataku Niemiec na Związek Radziecki[11]. Warto dodać, że na wystawach znalazła się również broń pochodząca wprost z frontu ukraińskiego.
Sporo wydarzeń odbyło się również w Wołgogradzie, czyli dawnym Stalingradzie. To tu miała miejsce jedna z kluczowych bitew z okresu II wojny światowej. W Muzeum Bitwy pod Stalingradem w Wołgogradzie na tegoroczną Noc Muzeów wystawiono tzw. żywe rzeźby. Poza zrobieniem z nimi zdjęć, zwiedzający mogli również wysłuchać historii z okresu II wojny światowej. Ponadto otwarto inne wystawy, a jedną z nich była „Stalingradu do Berlina”[12].
Nowe wystawy pojawiły się również w Petersburgu. Większość z nich była poświęcona oblężeniu Leningradu. Warto jednak zauważyć, że znalazła się także wystawa poświęcona roli Donbasu w zwycięstwie w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej. Władze rosyjskie chcą bowiem, aby przy okazji tego wydarzenia również wspominać o obecnie okupowanych terenach Ukrainy. Więcej o tym pisałem w innym artykule na stronie Centrum[13]. Należy uznać taką politykę za coraz aktywniejsze i odważniejsze próby wskazywania, że tzw. Specjalna Operacja Wojenna na Ukrainie to w istocie kontynuacja WOW, a jej uczestnicy to nowi bohaterowie. Takie narracje służą legitymacji działań Rosji wobec swojej ludności i tym samym utwierdzają Rosjan w słuszności inwazji oraz realizowanego przez Federację Rosyjską wysiłku wojennego. Jednym bowiem z celów władz Rosji jest wskazanie, że w czasach WOW Rosjanie walczyli ze złem i tym samym ich historia jest, wbrew temu co mówi Zachód, bohaterską epopeją w słusznej sprawie. A nie tylko historią tyrani. Na tej samej zasadzie więc, tzw. SWO też jest walką dobra ze złem. Tym samym, jak wskazuje m.in. dr Michał P. Sadłowski, w rosyjskich kręgach władzy polityka historyczna Kremla co do WOW stanowi silny filar legitymizujący tzw. SWO[14].
Należy dodać, że 9 maja Rosjanie w praktycznie całym kraju zbierali się przy pomnikach upamiętniających II wojnę światową. Przy nich często składano kwiaty lub palono znicze. Była to jedna z form upamiętnienia osób, które zginęły w czasie WOW.
Koncerty i wydarzenia teatralne
Z okazji 80. rocznicy zakończenia II wojny światowej odbyły się liczne koncerty i przedstawienia teatralne. Miały one miejsce nie tylko na terenie Rosji, ale także w innych państwach w różnych częściach świata. Odbyły się one między innymi w stolicach krajów, które wcześniej wchodziły w skład Związku Radzieckiego (przykładowo w Mińsku czy Biszkeku). Koncerty miały miejsce również w państwach będących w dobrych relacjach z Rosją – miedzy innymi w Korei Północnej, Indiach czy Tanzanii.
Wydarzenia muzyczne odbywały się głównie w tygodniu, w którym obchodzono Dzień Zwycięstwa. 7 maja w Moskwie odbył się koncert „Muzyka Zwycięstwa”. Podczas niego odśpiewano najbardziej znane piosenki z okresu istnienia Związku Radzieckiego – wśród nich m.in. Katiuszę czy Kalinkę[15]. Koncert był wzbogacony o degustację regionalnych specjałów kulinarnych, a także prezentację lokalnych grup pokazujących dorobek kulturowy Rosji.
W dniu 9 maja br. w Moskwie odbył się w Moskwie ogromny koncert poświęcony tematyce WOW. Wystąpiły w nim największe gwiazdy rosyjskiej sceny muzycznej, w tym ulubiony artysta władzy, czyli Szaman. Było to zwieńczenie trasy koncertowej artysty, który podróżował przez kilka miesięcy po całym kraju, śpiewając piosenki z okresu II wojny światowej[16].
W najbardziej znanej placówce kulturalnej w kraju, czyli Teatrze Balszojw tym roku wielokrotnie organizowano wydarzenie „Pieśni Wielkiego Zwycięstwa”, w ramach którego muzycy wykonywali przed widownią utwory z okresu II wojny światowej. W jego budynku otworzono również specjalną wystawę „Wojna i muzyka”, podczas której zaprezentowano m.in., fotografie przedstawiające występy brygad frontowych, koncerty w punktach werbunkowych i szpitalach, a także programy i plakaty spektakli i koncertów z okresu II wojny światowej[17]. Dla żołnierzy walczących na Ukrainie oraz ich rodzin przygotowano natomiast wiele spektakli z darmowym wstępem. Warto dodać, że jeszcze w tym roku artyści z Teatru Balszoj wyruszą w trasę koncertową do Samary, gdzie aktorzy z tej placówki pracowali w latach II wojny światowej.
W Centralnym Teatrze Armii Rosyjskiej w Moskwie do tej pory wystawiono cztery sztuki, które były poświęcone tematyce Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Jak podkreślają ich twórcy, przedstawienia mają na celu przypomnienie ogromu miłości do ojczyzny, który został pokazany podczas działań wojennych ponad 80 lat temu. Spektakle prezentują podejście do wojny z różnych stron – w tym między z perspektywy kobiet[18]. Narodowy Teatr Dramatyczny w Petersburgu w tym roku natomiast zaprezentował film o latach wojny w Teatrze Aleksandryjskim
Podczas 27 Festiwalu Teatrów Rosyjskich, który w tym roku odbył się w dniach 4-7 kwietnia główną tematyką była właśnie Wielka Wojna Ojczyźniana. W programie znalazły się premierowe spektakle, a także przedstawienia inspirowane klasyczną literaturą rosyjską. W wydarzeniu wzięły udział grupy teatralne z różnych państw, a celem tego festiwalu było zjednoczenie różnych narodów za pomocą sztuki oraz przypomnienie o roli Rosji w pokonaniu nazistowskich Niemiec[19].
Jest to kilka przykładów działalności teatralnej i muzycznej z okazji 80 rocznicy Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Należy zauważyć, że tematyka wojenna w takich placówkach poruszana jest już od 2022 roku. Zazwyczaj miesza się ona klasycznymi spektaklami rosyjskich twórców, a celem jest ukazywanie postawy patriotycznej.
Rosjanie wybierają stare kino
Ramówka telewizji rosyjskiej na początku maja bieżącego roku była wypełniona filmami wojennymi i dokumentami na temat Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Przykładowo na kanałach najważniejszych stacji emitowano takie klasyki jak: „Tylko starcy idą do boju” (ros. „В бой идут одни «старики»”), „Siedemnaście mgnień wiosny” (ros. „Семнадцать мгновений весны”) czy „Idź i patrz” (ros. „Иди и смотри”). Z nowszych produkcji dużą popularnością cieszyły się między innymi filmy Stalingrad lub T-34.
W serwisie Kinopoisk pojawiła się lista dwunastu najbardziej znanych filmów w tematyce Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Większość produkcji powstała jeszcze w czasach Związku Radzieckiego, a tylko dwa z nich zostały nakręcone w ciągu ostatnich 35 lat[20]. Popularne są natomiast nowo powstałe dokumenty, zawierające archiwalne nagrania z okresu wojny czy rozmowy ze świadkami historii – żołnierzami armii radzieckiej.
Jeśli chodzi o nowości w kinach, to hitami kinowym okazały się być dwa filmy – „Grupa Krwi” (ros. Группа крови) i Nie było go na listach (ros. „В списках не значился”). Pierwszy opowiada o niemieckim obozie dla sierot i dzieciach przymusowo zabranych od rodziców. Reżyser stara się w nim pokazać ogrom bestialstwa stosowanego przez nazistów. Drugi film, mający zdecydowanie większy budżet (ponad miliard rubli) prezentuje bohaterską postawę rosyjskiego żołnierza, który broni twierdzy brzeskiej w trakcie ataku 21 czerwca 1941 roku. Dla Rosjan atak na Brześć uznawany jest za początek Wielkiej Wojny Ojczyźnianej, stąd też fabuła filmu ma wymiar bardzo symboliczny. Łącznie obie produkcje obejrzało w maju niewiele ponad 1,3 miliona Rosjan, co jest dość słabym wynikiem[21].
Możemy więc stwierdzić, że obecnie kino rosyjskie nie tworzy ciekawych dla widza filmów o tematyce II wojny światowej. Nawet przy okazji bardzo hucznych obchodów 80 rocznicy zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej i Roku Obrońcy Ojczyzny, poza wypuszczeniem do kin „Nie było go na listach” nie stworzono innego wysokobudżetowego filmu.
Konkursy dla najmłodszych przypominają o zwycięstwie
Tegoroczna Noc Bibliotek w Rosji była poświęcona głównie 80. rocznicy zakończenia Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej. Tematem przewodnim wydarzenia były historie żołnierzy i innych osób, które brały udział w tamtych wydarzeniach. Polecana literatura dotyczyła głównie wydarzeń z II wojny światowej, a specjalnymi gośćmi bibliotek byli weterani konfliktu na Ukrainie.
W ramach Nocy Bibliotek najwięcej wydarzeń odbyło się 26 kwietnia. Wraz z pocztą narodową zorganizowano wtedy między innymi konkurs „Listy Zwycięstwa”. W siedzibach bibliotek dzieci podpisywały pocztówki upamiętniające weteranów Wielkiej Wojny Ojczyźnianej i „bohaterów specjalnej operacji wojskowej”[22]. To pokazuje, że władza stara się porównywać do siebie oba wydarzenia.
Warto dodać, że również Państwowa Biblioteka Dziecięca organizuje w tym roku konkurs wiedzy „Symbole Rosji. Wielka Wojna Ojczyźniana: Droga do Zwycięstwa”. Jak możemy wyczytać na stronie, wydarzenie upamiętnia 80. rocznicę zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej. Projekt wspierają Ministerstwa Kultury i Edukacji Federacji Rosyjskiej. Dla najmłodszych przewidziano atrakcyjne nagrody[23].
Wiele wydarzeń w Rosji jest kierowanych przede wszystkim do dzieci – w szkołach brały one udział w lekcjach na temat wydarzeń mających miejsce w trakcie II wojny światowej, zabierano je także na wycieczki do muzeów czy miejsc pamięci. Indoktrynacja w Rosji następuje już na pierwszym etapie edukacji, stąd też praktycznie w każdym pokoleniu występuje duży szacunek do żołnierzy walczących w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej. W taki sposób wychowywane jest kolejne pokolenie osób, które są w stanie uwierzyć w narrację historyczną prezentowaną przez władzę[24].
Portrety krewnych pomagają podtrzymywać pamięć
Akcja Nieśmiertelny Pułk (ros. Бессмертный полк) narodziła się jeszcze w 2011 roku. Polega ona na marszach przez ulice miast, podczas których uczestnicy trzymają portrety krewnych, którzy zginęli w II wojnie Światowej. Na początku miały miejsce one jedynie na terenie Rosji, a obecnie marsze przechodzą przez miejscowości w różnych zakątkach świata. Według agencji TASS w obecnym roku akcja odbyła się w aż 120 krajach[25]. Rosyjskie media donosiły, że największe marsze potrafiły zgromadzić nawet milion osób (w Petersburgu)[26]. Warto dodać, że odbywały się one również w zajętych podczas wojny ukraińskich miastach – np. w Doniecku, Mariupolu, Ługańsku czy w wielu miejscowościach na Krymie.
Oprócz marszów popularne jest także wstawianie fotografii krewnych w mediach społecznościowych czy na stronach internetowych. Według doniesień rosyjskich mediów pamięć o żołnierzach walczących w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej w taki sposób uczciło co najmniej kilka milionów osób[27]. Co ciekawe, akcja „Nieśmiertelny Pułk” doczekała się również swojego odpowiednika w świecie sportu. Piłkarze oraz koszykarze na meczach rozgrywanych w kwietniu i maju wychodzili na plac gry ze zdjęciami krewnych, którzy walczyli w trakcie II wojny światowej[28].
Należy stwierdzić, że Nieśmiertelny Pułk to jedna z akcji, która przerodziła się w ogromny sukces. Obecnie zdjęcia krewnych walczących podczas II wojny światowej są obecne nie tylko w muzeach, ale także na ulicach miast czy w internecie. Możemy zauważyć, że ten ruch społeczny wpisał się w coroczne obchody Dnia Zwycięstwa i kulturę świętowania zwycięstwa w II wojnie światowej. Warto nadmienić, że w promocję Nieśmiertelnego Pułku zaangażowane są także ministerstwa – wśród nich są między innymi Ministerstwo Edukacji czy Kultury.
Wnioski
W 2018 roku Wladimir Putin mówiąc o Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej stwierdził, że obecnie „pochodnia przechodzi w ręce prawnuków zwycięzców i ta pamięć musi jednoczyć społeczeństwo”[29]. Z badania przeprowadzonego ubiegłym roku, przywołanego na początku artykułu wynika natomiast, że dla prawie każdego obywatela jest ważne podtrzymywanie pamięci o tym wydarzeniu. Mimo tego, że w ciągu najbliższych kilku – kilkunastu latach w Rosji nie będzie żyjących świadków wydarzeń z okresu II wojny światowej, to historia Wielkiej Wojny Ojczyźnianej jest mocno zakorzeniona w pamięci młodszych pokoleń, stając się dla nich częścią tożsamości i jedności narodowej.
Warto dodać, że pamięć o Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej jest bardzo korzystnym zjawiskiem dla rządzących. Duch patriotyzmu jest bowiem potrzebny w podtrzymywaniu u większości obywateli dalszej chęci do walki również na Ukrainie. Sam Putin w tym roku podczas swojej przemowy 9 maja powiedział:
„Mamy ogromny szacunek dla naszych ojców, dziadków i pradziadków, którzy broniąc ojczyznę za dzięki swojej odwadze i ogromnym poświęceniom uratowali ludzkość przed nazizmem. Dzisiaj jednak ponownie znajdujemy się w decydującym punkcie zwrotnym. Przeciwko naszej ojczyźnie znów rozpętała się prawdziwa wojna. Odparliśmy międzynarodowy terroryzm, będziemy chronić mieszkańców Donbasu, zapewnimy nam bezpieczeństwo (…) Ich celem – i nie ma w tym niczego zaskakującego – jest doprowadzenie do rozpadu i zniszczenia naszego kraju, przekreślenie tego, co osiągnęliśmy w II wojnie światowej”[30].
Wystąpienie Putina było poświęcone porównywaniu historii współczesnej i dawnej. To może faktycznie oddziaływać i zagrzewać niektóre osoby do walki, szczególnie znając ich stosunek do WOW. Reakcja wielu osób na słowa Donalda Trumpa, który stwierdził, że to głównie dzięki Stanom Zjednoczonym udało się zakończyć II wojnę światową pokazuje, że nadal to Rosjanie uważają się za najbardziej znaczącą silę w zakończeniu tegoż konfliktu[31]. O tym, jak ważne było to wydarzenie świadczy także liczba osób biorących udział w takich akcjach jak „Nieśmiertelny Pułk”.
Poprzez wykorzystanie kultury popularnej w postaci filmów czy muzyki wydarzenia z okresu II wojny światowej nie zostaną zapomniane również wśród młodszych pokoleń. Należy jednak zauważyć, że nadal w muzyce dominują pieśni śpiewane przez żołnierzy kilkadziesiąt lat temu, a w kinach nie zadebiutowało wiele nowych produkcji.
W mojej ocenie o wiele więcej nowości mogły zobaczyć osoby odwiedzające placówki muzealne. To do nich chodzą liczne wycieczki szkolne, podczas których dzieci poznają rosyjską wersję historii. Młodzież dzięki Karcie Puszkina może natomiast kupować bilety do muzeów w promocyjnych cenach. Według mnie millenialsi i pokolenie Z w najbliższych latach będą grupą docelową dla Ministerstwa Kultury – dlatego też wiele wystaw zostało wykonanych w sposób bardzo nowoczesny, jeszcze kilka lat temu rzadko spotykany w Rosji.
Pamięć o wydarzeniach z II wojny światowej na długo w Rosji nie zniknie. Tak jak przywołałem na początku tekstu, dla władzy jest to bowiem jeden z mitów założycielskich współczesnej Rosji. Możemy stwierdzić, że na obecną chwilę patriotyzm w narodzie rosyjskim jest bardzo żywy, co sprzyja władzy w kontynuowaniu wojny na Ukrainie.
[1] Stąd też będę używał tego określenia w swojej analizie, w skrócie WOW.
[2] V. S. Beshkinskaya, A.I. Miller, The 75th Anniversary of the Victory of Russian Memory Politics, https://eng.globalaffairs.ru/articles/75th-anniversary-victory/ (dostęp:16.05.2025 r.)
[3] Great Patriotic War to remain in historical memory of Russians forever – Putin, https://tass.com/society/1154943? (dostęp: 16:05.2025 r.)
[4] Продукты и карточки для ветеранов, обучение по самообороне и танцы в парках. Во сколько обойдется празднование Дня Победы в Москве, https://msk1.ru/text/gorod/2025/05/08/75426908/?ysclid=mau4l3e8c3346768215 (dostęp: 15.05.2025 r.)
[5] Sondaż został przeprowadzony 4 kwietnia 2024 r. Więcej szczegółów znajduje się pod tym linkiem. Almost all Russians believe that memory of Great Patriotic War must be kept alive — poll, https://tass.com/society/1950531?ysclid=mas7uzwi60299613891 (dostęp: 15:05.2025 r.)
[6] Millenialsi – tak określa się osoby urodzone mniej więcej w latach 1980-1995. Osoby urodzone później określa się natomiast mianem „pokolenia Z”.
[7] Link do kanału Lubimowej w serwisie Telegram: https://t.me/olga_b_lyubimova (dostęp: 20.05.2025 r.)
[8] Nagranie Lubimowej z 9 maja 2025 r., https://web.telegram.org/k/#@olga_b_lyubimova (dostęp: 20.05.2025 r.)
[9] https://iz.ru/1870178/petr-marcenko/my-nabludaem-vzlet-patrioticeskogo-tvorcestva-kak-v-gody-velikoi-otecestvennoi
[10] В. Прудникова, Чтобы помнили: проекты московских музеев к 80-летию Победы, https://pervoe.online/musthave/kultura/53371-chtoby_pomnili_proekty_moskovskikh_muzeev_k_80_letiyu_pobedy/ (dostęp:17.05.2025 r.)
[11] Музейная площадка № 1 представила свою обновленную экспозицию, tps://parkpatriot.ru/novosti/muzeynaya-ploshchadka-1-predstavila-svoyu-obnovlennuyu-ekspozitsiyu/ (dostęp:21.05.2025 r.)
[12] Воинский эшелон и застывшие бойцы: как в Волгограде прошла Ночь музеев в панораме «Сталинградская битва», ttps://v1.ru/text/gorod/2025/05/17/75471980/ (dostęp:20.05.2025 r.)
[13] B. Banasiewicz, Kultura na okupowanych terenach Ukrainy – 2025 rok, https://centrumrosja.com/kultura-na-okupowanych-terenach-ukrainy-2025-rok/ (dostęp: 16.05.2025 r.)
[14] Stalin szybko zaczął wygaszać kult bohaterów II wojny. Bał się go, https://www.newsweek.pl/historia/stalin-szybko-zaczal-wygaszac-kult-bohaterow-ii-wojny-bal-sie-go/ny9fp9j, (dostęp: 25.05.2025 r.)
[15] Musical evening “Music of Victory” was held at the National Centre Russia, https://en.russia.ru/news/muzykalnyi-vecer-muzyka-pobedy-sostoialsia-v-nacionalnom-centre-rossiia?, dostęp: 15.05.2025 r.)
[16] SHAMAN завершил масштабный марафон песен военных лет: яркие кадры, https://www.5-tv.ru/news/5023675/shaman-zaversil-masstabnyj-marafon-pesen-voennyh-let-arkie-kadry/ (dostęp: 21.05.2025 r.)
[17] «Война и музыка». Из истории Большого, https://bolshoi.ru/news/exhibitions/10914-war-and-music-exhibition-2025/ (dostęp: 16.05.2025 r.)
[18] Więcej informacji znajduje się na stronie teatru: https://teatrarmy.ru/ (dostęp: 16.05.2025 r.)
[19] Festival Of Russian Theatres Commemorates Victory Day, https://evrimagaci.org/tpg/festival-of-russian-theatres-commemorates-victory-day-234879 (dostęp: 15.05.2025 r.)
[20] 12 фильмов о Великой Отечественной войне: известные и неожиданные, https://www.kinopoisk.ru/media/article/4011144/(dostęp: 17.05.2025 r.)
[21] W Rosji rocznie sprzedawanych jest obecnie 120 – 130 milionów biletów do kin. Więcej o tym pisałem w inne analizie na stronie Centrum Badań nad Państwowością Rosyjską. https://centrumrosja.com/rosyjska-kultura-masowa-od-2022-roku/
[22] Ольга Любимова: в год 80-летия Победы «Библионочь» станет особенной, tps://portal-kultura.ru/articles/news/370554-olga-lyubimova-v-god-80-letiya-pobedy-biblionoch-stanet-osobennoy/ (dostęp: 20.05.2025 r.)
[23] Всероссийский конкурс «Символы России. Великая Отечественная война: Путь к Победе», https://www.chodb.ru/services/contests/11371/?ysclid=man037zfpw486858325 (dostęp: 17.05.2025 r.)
[24] Vladimir Putin wants to militarise Russian schools, https://www.economist.com/europe/2023/05/04/vladimir-putin-wants-to-militarise-russian-schools (dostęp:20.05.2025 r.)
[25] Organizers say 120 countries take part in Immortal Regiment event in 2025, https://tass.com/society/1956479 (dostęp: 20.05.2025 r.)
[26] The Immortal Regiment campaign was held in 55 regions of Russia, https://news-pravda.com/world/2025/05/10/1312791.html, (dostęp: 21.05.2025 r.)
[27] Ibdm. (dostęp: 21.05.2025 r.)
[28] B. Banasiewicz, Rosja wciąż stawia na sport, czyli sportowa odsłona Dnia Zwycięstwa, https://pids.pl/komentarz/rosja-wciaz-stawia-na-sport-czyli-sportowa-odslona-dnia-zwyciestwa/ (dostęp: 21.05.2025 r.)
[29] V. S. Beshkinskaya, A.I. Miller, The 75th Anniversary of the Victory of Russian Memory Politics, https://eng.globalaffairs.ru/articles/75th-anniversary-victory/ (dostęp:16.05.2025 r.)
[30] Путин посвятил речь на параде в День Победы войне в Украине, упомянув Великую Отечественную войну лишь четыре раза, https://zona.media/news/2023/05/09/putin, (dostęp:25.05.2025 r.)
[31] Wypowiadało się na ten temat wielu dziennikarzy czy polityków, w tym między innymi bvły prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew. Russia’s Medvedev says Trump’s statement about US World War Two role was ‘pretentious nonsense’, https://www.reuters.com/world/russias-medvedev-says-trumps-statement-about-us-world-war-two-role-was-2025-05-03/ (dostęp:20.05.2025 r.)
